De bekende 95 Stellingen die Maarten Luther (1483-1546) op 31 oktober 1517 bekendmaakte in Wittenberg (Duitsland) kregen spoedig navolging in Monnickendam (zie ook bij de inleiding van het thema Religie). Dit was waarschijnlijk het gevolg van Duitse zeelieden die de haven van Monnickendam aandeden. Het bezorgde Monnickendam de bijnaam Lutherdam.
De uit Husen (Holstein) afkomstige lekenprediker Pieter van Engelen die bij een zijde-importeur in Amsterdam werkzaam was, preekte in Edam en Monnickendam, voor de eerste keer in 1636. In de 17e eeuw ontstond in Monnickendam een Evangelisch-Lutherse gemeente. De eerste officiële predikant was Herman Jung (Jungius) die in 1641 werd bevestigd en in functie bleef tot aan zijn overlijden in 1678.
Na de installatie van Jung werd vrij snel begonnen met de bouw van een eigen kerk, een schuilkerk omdat in die tijd alleen de gereformeerde godsdienst was toegestaan. Dat het inderdaad om een schuilkerk ging is nog altijd te zien want de kerk staat enigszins achteraf aan het Zuideinde. Tot 1805 stond op die plek namelijk een woonhuis dat in gebruik was als pastorie. Door de jaren heen was de Evangelisch-Lutherse kerk een bloeiende gemeente met tal van lidmaten die vaak oorspronkelijk afkomstig waren uit Duitsland of het betrof hun nakomelingen.
